Η Ρωσία καί το Βορειοηπειρωτικό σήμερα

της Ὄλγα Μιχαήλοβα*

Ἐπισκεπτόμενη τὸν περασμένο Μάιο τὴν περιοχὴ τῶν Ἁγίων Σαράντα καὶ ἀντικρίζοντας ἀπὸ τὸ Βουθρωτὸ τὴν ἀπέναντι ἀκτὴ τῆς Κέρκυρας, ἔφερα στὸ μυαλό μου τὸ ταξίδι τῆς ζωῆς μίας μεγάλης προσωπικότητας τῆς Ἑλλάδας, τῆς Ρωσίας ἀλλὰ καὶ ὁλόκληρής της οἰκουμένης, τοῦ Ἰωάννη Καποδίστρια. Ἀπὸ τὰ σκλαβωμένα ἐδάφη, στὰ Ἑπτάνησα ποὺ ἀνέπνεαν προσωρινὰ ἐλεύθερα ὑπὸ ρωσικὴ διοίκηση, μέχρι τὴν παγκόσμια ἀναγνώριση στὴν Ἁγία Πετρούπολη, τὴ δοξασμένη ἐπιστροφὴ καὶ τὴν αὐτοθυσία στὴν ἐλεύθερη πιὰ Ἑλλάδα.

 Παρόμοια τολμηρὴ πορεία ζωῆς καὶ θανάτου θὰ ἀκολουθήσουν καὶ δεκάδες φυγάδες στὰ μαῦρα χρόνια του ὁλοκληρωτισμοῦ. Οὔτε οἱ παρεμβάσεις τοῦ Νικήτα Χρουστσὼφ δὲν εἰσακούγονται σὲ αὐτὴ τὴ χώρα-φυλακὴ τοῦ Ἐνβὲρ Χότζα καὶ οἱ διωγμοὶ θὰ συνεχιστοῦν γιὰ πολλὰ χρόνια. Ἂς ἐπανέλθουμε ὅμως στὸ παρόν, ἀφοῦ ἀκόμα καὶ τὴ στιγμὴ ποὺ γράφονται αὐτὲς οἱ γραμμές, οἱ ἐξελίξεις θέλουν νὰ μᾶς ξεπεράσουν.

 Ὡς ἀφορμὴ γιὰ νὰ διατυπώσουμε ὁρισμένες σκέψεις στὸ θέμα μας, ἂς πάρουμε δύο ἄρθρα ποὺ δημοσιεύτηκαν πρὶν ἀπὸ λίγο καιρὸ στὴν πάλαι ποτὲ φωνὴ τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης καὶ τῆς μισῆς ὑφηλίου, στὴν ἐφημερίδα «Πράβντα». Τὰ ἄρθρα εἶναι τοῦ Βαντὶμ Τρουχατσὼφ καὶ τὸ πρῶτο στὶς 31-1-2010 ἔχει τίτλο «Στὴν Ἑλλάδα ὑπάρχουν τὰ πάντα. Ἀκόμα καὶ Ἀλβανία;», συμπληρώνοντας τὴ γνωστὴ φράση τοῦ Τσέχωφ. Ἐπανέρχεται στὶς 20-2-2010 μὲ τὸ δεύτερο ἄρθρο του μὲ τίτλο « Ἡ Μεγάλη Ἀλβανία διεκδικεῖ τὴ …μισῆ Εὐρώπη;». Τὰ ἄρθρα ἔχουν γραφεῖ μὲ ἀφορμὴ τὴν ἀπόρριψη ἀπὸ τὸ Συνταγματικὸ Δικαστήριο τῆς Ἀλβανίας τῆς συμφωνίας γιὰ τὴν ὁριοθέτηση τῶν θαλασσίων συνόρων μὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴ συμπλήρωση δύο χρόνων ἀπὸ τὴν αὐτοανακήρυξη τῆς ἀνεξαρτησίας τοῦ Κοσόβου.

Ἀναφέρονται φυσικὰ στὸ ζήτημα τῶν ἀλβανικῶν διεκδικήσεων ἀπέναντι στὴν Ἑλλάδα. Τονίζει ὅτι οἱ Ἀλβανοὶ πιστεύουν ὅτι τὸ βορειοδυτικὸ κομμάτι τῆς Ἑλλάδας ἦταν ἀνέκαθεν ἀλβανικὸ καὶ ἤδη ἀπὸ τὸ 1982 τὸ Ἀλβανικὸ Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν ἔθεσε ἐπίσημα τὸ ζήτημα. Ἀκολουθεῖ ἡ περιγραφὴ τῆς κατάστασης τῶν ἀλβανικῶν πληθυσμῶν σὲ ὅλες τὶς ὅμορες πρὸς τὴν Ἀλβανία χῶρες καὶ σημειώνει: «Ἡ κατάσταση στὴν Ἑλλάδα εἶναι ἐπικίνδυνη. Ζοῦνε ἤδη μισὸ ἑκατομμύριο Ἀλβανοὶ

 …Στὴν Ἀλβανικὴ τηλεόραση κάνουν ἐκκλήσεις γιὰ νὰ τραβήξουν τὴ διεθνῆ προσοχή…Οἱ Ἀλβανοὶ στὴν Ἤπειρο ἀπαιτοῦν νὰ διδάσκονται τὴν ἱστορία τους στὴ γλώσσα τους καὶ ζητοῦν τὴν αὐτονομία τῆς περιοχῆς ὅπως στὸ Κόσοβο …»

Στὴ συνέχεια ὅμως ἐπισημαίνει: « Βέβαια εἶναι ἀλήθεια ὅτι, σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ Σερβία, ἡ Ἑλλάδα ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ ἐγείρει ἐνάντιες ἀξιώσεις. Καὶ αὐτὸ ἐπειδὴ στὸ νότιο μέρος τῆς Ἀλβανίας ποὺ φέρει τὴν ὀνομασία Βόρειος Ἤπειρος, ζοῦν μερικὲς δεκάδες χιλιάδες Ἕλληνες. Ἐκεῖ ἔστρεψε τὴν προσοχή, ἤδη δύο χρόνια πρίν, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἐξέχοντες ἱεράρχες τῆς Ὀρθόδοξης Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, ὁ Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Ἀνδρέας». Καὶ τελειώνει τὸ ἄρθρο παραθέτοντας μία παράγραφο μὲ τὶς σχετικὲς δηλώσεις τοῦ ἀκριτικοῦ ἱεράρχη.

Παρατηροῦμε ὅτι ἡ «Πράβντα» προβάλλει δύο θέματα- τὸ Τσάμικο καὶ τὸ Βορειοηπειρωτικὸ – ποὺ γιὰ τὴν ἐπίσημη ἑλληνικὴ ἐξωτερικὴ πολιτικὴ εἶναι ἀνύπαρκτα, φέρνοντας κατευθείαν τὴν Ἑλλάδα σὲ θέση ἀμυνόμενου. Ἀκόμη βλέπουμε νὰ ἐμφανίζεται  περιορισμένος σὲ μερικὲς δεκάδες χιλιάδες, ἀπὸ τὶς διακόσιες ὡς τετρακόσιες χιλιάδες ποὺ ἐκτιμοῦσαν οἱ ρωσικὲς πηγές, ὁ πληθυσμὸς τῆς Ἑλληνικῆς μειονότητας. Τέλος, τὸ βάρος τῆς ὑπεράσπισης τῶν δικαίων τῆς Ἑλλάδας πέφτει ὅλο στὴ Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, ἐνῶ παλαιότερα ἀναφερόταν τόσο σὲ αὐτή, ὅσο καὶ στὴν ὀργάνωση τῶν Βορειοηπειρωτῶν «Ὁμόνοια» μὲ τοὺς πέντε ἥρωές της.

 Ἡ ἀπόφαση τοῦ δικαστηρίου τῆς Χάγης γιὰ τὸ Κόσοβο ἔχει ὅμως ἤδη ἐκδοθεῖ ἐδῶ καὶ μερικὲς ὧρες, καὶ εἶναι εὐκαιρία νὰ δοῦμε καὶ τὴν ἐπίσημη ἄποψη τοῦ ρωσικοῦ κράτους γιὰ τὸν ἀλβανικὸ ἐπεκτατισμό. Σᾶς καλοῦμε λοιπὸν στὴν ἰστοσελίδα τοῦ ρωσικοῦ ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν (www.mid.ru -ἑνότητα International Affairs) ὅπου οἱ πολλὲς ἐπιλογὲς γλώσσας-ἀκόμα καὶ κινέζικα-ἐπιτρέπουν σὲ ὅλους νὰ κατανοήσουμε πόσο κεντρικὸ εἶναι αὐτὸ τὸ ζήτημα γιὰ τὴ Ρωσία σήμερα.

Τὸ ἐνδιαφέρον αὐτὸ ἐκλαμβάνεται, λανθασμένα, ἁπλῶς ὡς φόβος ἀπέναντι σὲ ἀποσχιστικὰ φαινόμενα, ὅπως ἀντίστοιχα κάνει καὶ ἡ Ἱσπανία, λόγω τῆς ὕπαρξης αὐτόνομων δημοκρατιῶν στὸ ἐσωτερικό της. Καὶ ὅμως τὸ ζήτημα τοῦ Κοσόβου ἔχει νὰ κάνει καὶ μὲ τὸ γόητρο τῆς Ρωσίας καθὼς καὶ μὲ εὐρύτερους σχεδιασμούς της στὴν περιοχή.

Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι κύριος ὑποκινητὴς καὶ ὑπερασπιστὴς τῶν Ἀλβανῶν, θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς Ρώσους πολιτικοὺς ἀναλυτὲς  ἡ …Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση! Ἰδιαίτερα ἐπικρίνεται μάλιστα ἡ βελγικὴ προεδρία μὲ τὰ γνωστὰ ἐσωτερικὰ προβλήματα.

 Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο παίρνω τὴν ἀφορμὴ νὰ παραθέσω ἕνα γεγονὸς ποὺ πληροφορήθηκα ἀπὸ μέλος τῆς Σ.Φ.Ε.Β.Α. κατὰ τὴν ἔρευνά μου. Ἐνῶ λοιπὸν τώρα, μετὰ τὴν ἐπικράτηση τοῦ φλαμανδικοῦ ἀποσχιστικοῦ κινήματος στὶς ἐκλογὲς τοῦ Βελγίου, ὅλοι ψάχνουμε νὰ βροῦμε ποῦ καὶ τί εἶναι αὐτὴ ἡ Φλάνδρα, στὸ ταπεινὸ ἐπισκοπεῖο τῆς Κόνιτσας, κάποιο Φεβρουάριο εἴκοσι χρόνια πρίν, λάμβανε χώρα μία συνάντηση. Ὁ ἐκδότης τῆς μεγαλύτερης φλαμανδικῆς ἐφημερίδας εἶχε ἔρθει ἀπὸ τὸ Βέλγιο γιὰ νὰ γνωρίσει καὶ νὰ συζητήσει μὲ τὸ μακαριστὸ Μητροπολίτη Σεβαστιανό, στὴ διάρκεια τῶν ἐκδηλώσεων γιὰ τὴν Αὐτονομία τῆς Βορείου Ἠπείρου. Εἶναι ἐκπληκτικὸ πὼς οἱ μεγάλοι ἡγέτες ὁραματίζονται, συμμετέχουν καὶ διαμορφώνουν τὴν Ἱστορία.

 Ὑπάρχουν ὅμως καὶ στὴ Ρωσία κάποιες φωνὲς γιὰ τὶς ὁποῖες ἡ Βόρειος Ἤπειρος δὲν εἶναι ἁπλῶς «ὁ τόπος προέλευσης τῆς φουστανέλας», ὅπου διαβιοῦν κάποιοι Ἕλληνες καὶ δυνητικὰ μπορεῖ νὰ ἀποτελεῖ τὸ φραστικὸ ἀντίβαρο στὸν ἀλβανικὸ ἐθνικισμό. Πρόκειται γιὰ ἀνθρώπους τῶν ρωσικῶν ὀρθοδόξων μέσων ἐνημέρωσης. Γιὰ αὐτοὺς ἡ Βόρειος Ἤπειρος εἶναι ὁ τόπος μαρτυρίου τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ ὅπου τὸ «ποθούμενο» τοῦ Ἁγίου δὲν ἦρθε ἀκόμη, ἂν καὶ χιλιάδες ἥρωες καὶ μάρτυρες θυσιάστηκαν καὶ γιὰ τὸν ὁποῖο ἀφιέρωσε τὴ ζωὴ τοῦ ὁ Μητροπολίτης Σεβαστιανός. Γιὰ αὐτοὺς ὁ Βορειοηπειρωτικὸς ἀγώνας συνεχίζεται καὶ ἀντλοῦν τὶς πληροφορίες τους ἀπὸ τὰ δελτία τύπου καὶ τὶς ἀνακοινώσεις τῆς Ἱερᾶς Μητρόπολης Δρυϊνουπόλεως ποὺ τὶς μεταφράζουν καὶ τὶς ἀναμεταδίδουν. Γιὰ αὐτοὺς τὸ παρελθόν, τὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον τῆς Βορείου Ἠπείρου περιγράφεται στὰ λόγια του Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, μέσα στὰ βιβλία γιὰ τὸν Γέροντα ποὺ κυκλοφοροῦν εὐρέως καὶ εἶναι πολὺ δημοφιλῆ στὸ ρωσικὸ ἀναγνωστικὸ κοινό.

Συμπερασματικὰ ἡ συμβολὴ τῆς Ρωσίας στὴν ὑπόθεση τῆς Βορείου Ἠπείρου μπορεῖ νὰ γίνει σὲ διαφορετικοὺς τομεῖς καὶ σὲ πολλὰ ἐπίπεδα. Ἄλλωστε καὶ στὴ Βόρειο Ἤπειρο συνέβησαν οἱ δύο Νίκες ποὺ συγκινοῦν κάθε ρωσικὴ ψυχή: Ἡ Νίκη τῆς Ἐλευθερίας ἐνάντια στὶς δυνάμεις τοῦ Ἄξονα καὶ ἡ Νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας ἐνάντια στὰ ἀθεϊστικὰ καθεστῶτα.

Μέσα ἀπὸ τὶς ὁμογενειακὲς ὀργανώσεις οἱ Βορειοηπειρῶτες θὰ μποροῦσαν νὰ ἀνοίξουν διαύλους ἐπικοινωνίας καὶ συνεργασίας μὲ τοὺς Ἕλληνες τῶν πρώην Σοβιετικῶν δημοκρατιῶν. Οἱ συνήθως ρωσόφωνοι αὐτοὶ συμπατριῶτες τους, ἐπηρεάζουν τὶς χῶρες ποὺ ζοῦν, ἔχουν ἐπαφὲς μὲ τὴ Μόσχα καὶ ἀντιμετωπίζουν πολλὲς φορὲς παρόμοια προβλήματα ὅπως π.χ. δυσκολίες ἐκλογικῆς ἐκπροσώπησης στὴν Οὐκρανία ἢ καταπάτησης περιουσιῶν στὴ Γεωργία.

Ἐνόψει της κρίσιμης ἀπογραφῆς τοῦ Ἀπριλίου τοῦ 2011 στὴν Ἀλβανία, ἡ προσέγγιση τῶν ρωσικῶν διπλωματικῶν ἀποστολῶν τῆς περιοχῆς ἴσως ἀποβεῖ χρήσιμη στὸν συντονισμὸ τῆς προσπάθειας γιὰ τὴν πλήρη ἀπεικόνιση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν Ἑλλήνων καὶ κυρίως στὴ Βόρειο Ἤπειρο καὶ τῶν Σέρβων καὶ Μαυροβούνιων κυρίως στὸ Βορρᾶ. Ἰδιαίτερα ὅταν θὰ πρέπει νὰ ἀντιμετωπιστοῦν διάφορες μεθοδεύσεις π.χ. ἡ καταγραφὴ τῶν πολιτισμικῶν ὁμάδων τῶν Βλάχων καὶ τῶν Ρομὰ ὡς ἐθνικὲς μειονότητες. Ἐπίσης νὰ βοηθηθοῦν οἱ ὀρθόδοξοι ρευστῆς ἐθνικῆς συνείδησης νὰ ἀντιληφθοῦν ὅτι στὸ περιβάλλον τῆς διαρκοῦς «κοσοβοποίησης» τῆς περιοχῆς, ὁ σεβασμὸς στὴ θρησκευτικὴ ἐλευθερία καὶ διαφοροποίηση δὲν εἶναι αὐτονόητος.

Ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη ἀποτελεῖ καὶ ἡ διοργάνωση διεθνοῦς συνεδρίου γιὰ τὸ Βορειοηπειρωτικό. Ἐκεῖ εἶναι δυνατὸν νὰ προσκληθοῦν γιὰ νὰ ἐκθέσουν τὶς ἀπόψεις τους καὶ κυρίως νὰ ἐνημερωθοῦν κάποιοι Ρῶσοι πολιτικοὶ ἐπιστήμονες, εἰδικοὶ στὸ θέμα καὶ μὲ καίριες θέσεις εἴτε ὡς σύμβουλοι τῆς ρωσικῆς κυβέρνησης, εἴτε ὡς ἀναλυτὲς στὰ μέσα ἐνημέρωσης.

Τέλος, ἡ ἐφαρμογὴ στὴν πράξη τῆς Αὐτονομίας τῆς Βορείου Ἠπείρου προφανῶς θὰ γίνει μὲ ὅρους Βρυξελλῶν καὶ ὄχι Καυκάσου. Ὅμως ἂς μὴν ξεχνᾶμε ὅτι ὅταν στὴν Κύπρο μὲ τὸ σχέδιο Ἀνᾶν θὰ καταλυόταν τὸ ὑπάρχον κυπριακὸ κράτος καὶ «εὐρωπαϊκὰ κεκτημένα» καὶ «ἑταῖροι» ἐξαφανίστηκαν, ὁ μόνος ποὺ στήριξε τὸν ἑλληνισμὸ στὴν ἀπόφασή του ἦταν ὁ «Μόσκοβος», ὅπως κραύγαζε ἐκεῖνες τὶς μέρες ὁ ἀρχηγὸς τοῦ ψευδοκράτους.

* Ἡ Ὄλγα Μιχαήλοβα εἶναι φιλόλογος-σλαβολόγος, πτυχιοῦχος καὶ ὑποψήφια διδάκτορας τοῦ Κρατικοῦ Πανεπιστημίου Ἁγίας Πετρούπολης. Στὴν Ἑλλάδα διδάσκει τὴ ρωσικὴ γλώσσα στὴ Σχολὴ Ξένων Γλωσσῶν τοῦ Ἱδρύματος Μελετῶν Χερσονήσου τοῦ Αἵμου στὴ Θεσσαλονίκη καὶ στὸ Τμῆμα Γλώσσας καὶ Πολιτισμοῦ Παρευξείνιων Χωρῶν τοῦ Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στὴν Κομοτηνή.

BOΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΒΗΜΑ