O Ελληνισμός της διασποράς και η νοσταλγία της πατρίδας…

Αναρωτιόμαστε πολλές φορές, όταν από διάφορους λόγους βρισκόμαστε μακριά από την πατρίδα, τι είναι εκείνο που δένει τόσο στενά και άρρηκτα τους απόδημους Έλληνες με τη γη των πατέρων τους και τις πατρογονικές τους εστίες!
Ασφαλώς μεταξύ των ταξιδεμένων Ελλήνων και ο μεγάλος αριθμός των αποδήμων Ελλήνων Βορειοηπειρωτών που ζουν, εργάζονται και δημιουργούν σε μακρινές χώρες.

Το φως, οι θάλασσες, το γαλάζιο του ουρανού, οι τόποι που σκεπάζουν ηρωικούς νεκρούς, οι γεροπαππούδες που αναπαύονται στα ταπεινά νεκροταφεία, οι μνήμες, οι παραδόσεις και πολλά άλλα κρατούν δέσμιους τους ξενιτεμένους Έλληνες με τα πατρικά χώματα. Υπάρχει και κάτι άλλο που διακρίνει τους απόδημους Έλληνες: Έξω, μακριά από την πατρίδα, ο Έλληνας αισθάνεται περισσότερο Έλληνας και νιώθει την ανάγκη να προβάλει προς κάθε κατεύθυνση την ελληνικότητά του. Στα ξένα έρχεται αντιμέτωπος πρώτα με τον εαυτό του, ελευθερώνεται από τα πάθη που μας κυριεύουν και, ελεύθερος πια, αντιπαρατίθεται με όποιους αμφισβητούν την ταυτότητα και την καταγωγή του ή και με εκείνους που καταφέρονται κατά της πατρίδας του.
Πολλές φορές πληγώνεται, εξανίσταται, οργίζεται και θυμώνει από τον παραγκωνισμό και την αδιαφορία του Μητροπολιτικού Κέντρου, αλλά και πάλι λησμονεί, συγχωρεί και παραμένει Έλληνας. Βρέθηκα αρκετές φορές μακριά από την πατρίδα, κυρίως, στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, όπου αναπαύονται οι γονείς μου και ζουν οικογενειακώς τα αδέρφια μου. Συζήτησα με πολλούς συμπατριώτες για τη ζωή τους στη θετή τους πατρίδα. Ομολογώ την έκπληξη που μου προξενούσαν οι γνώσεις τους γύρω από τα θέματα που αφορούσαν τον τόπο και γύρω από φλέγοντα προβλήματα που απαιτούσαν λύσεις.
Ζει ο απόδημος Έλληνας στις ΗΠΑ μέσα σε ένα μωσαϊκό φυλών και θρησκειών. Όλες οι φυλές της γης και όλα τα θρησκεύματα βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως είναι φυσικό, καμιά φυλή και καμιά θρησκεία ή δόγμα δεν μπορεί να αποφύγει την αφομοιωτική δύναμη του κράτους των Ηνωμένων Πολιτειών, που επιδιώκει την προσαρμογή και ενσωμάτωσή τους σε ένα ενιαίο σύνολο, σε μια κρατική ενότητα και οντότητα.
Μέσα σ’ αυτό το χωνευτήρι φυλών και θρησκειών οι απόδημοι καταβάλλουν προσπάθειες και αγωνίζονται να κρατήσουν την πίστη τους στην ορθοδοξία, τη γλώσσα τους τη μητρική, τα ήθη και έθιμά τους και τις προγονικές παραδόσεις.
Κοινή είναι η διαπίστωση ότι στον τομέα της στήριξης των Ελλήνων τεράστιο εθνικό έργο επιτελεί η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής.
Μέσα σε όλα αυτά η νοσταλγία διάχυτη, ο πόνος της πατρίδας μαρτυρικός, οι πληγές αγιάτρευτες και η επάνοδος μακρινή, φευγαλέα και άπιαστη. Η ξενιτιά βαριά και ασήκωτη, αλλά αναγκαία, μάγισσα και πλανεύτρα, που ζηλότυπα τους κρατά και απομακρύνει το όνειρο της επιστροφής:
«...Μαγεύει τα καράβια και δεν ξεκινούν.
Εμάγεψε κι εμένα και δεν έρχομαι.
Σελώνω τ’ άλογό μου, ξεσελώνεται.
Σίντας κινώ για να’ρθω χιόνια και βροχές
κι όντας γυρίζω πίσω, ήλιος, ξαστεριά...».
Μου έλεγε ένας ογδοηνταπεντάρης γέροντας από την περιοχή των Ριζών, του Θεολόγου, Αγίων Σαράντα, που ανγκάστηκε να ξεριζωθεί από τον τόπο του και ζει χρόνια στα ξένα: «Πονάω πολύ για τον τόπο μου. Εκεί άφησα την καρδιά μου. Οι σκέψεις μου εκεί φτερουγίζουν. Με τη φαντασία μου καθημερινά επισκέπτομαι τους παιδικούς μου τόπους, αναστενάζω και κλαίω. Όμως, εδώ στην Αμερική αναπαύεται η γυναίκα μου, εδώ μεγάλωσα τα παιδιά μου και χαίρομαι τώρα τα εγγόνια και τα δισέγγονα. Πώς να φύγω; Πού να πάω;».
Κραυγή απογοήτευσης, θλίψης και πίκρας του ταξιδεμένου Έλληνα. Πώς να μην «ξεσελώνεται το άλογο» και πώς να μην υπάρχουν στο ξεκίνημα της επιστροφής «χιόνια και βροχές;».
Ένα καθοριστικό γεγονός που αποτυπώνεται στη σκέψη του επισκέπτη είναι οι ώρες που περνάει ο Έλληνας στις εκκλησίες. Είναι στιγμές πλημμυρισμένες από ανθρωπιά και ελληνικότητα. Ιερείς αφιερωμένοι στην ορθοδοξία και τον ελληνισμό, αγωνίζονται να ξεπεράσουν τα εμπόδια και να κατηχήσουν τις νέες γενιές στην ορθοδοξία και στην ιδέα του ελληνισμού.
Ο ακρογωνιαίος λίθος της στήριξης των Ελλήνων στις πατρογονικές παραδόσεις και ο βασικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται το ελληνικό στοιχείο, για τη διατήρηση των δεσμών με την πατρίδα, είναι, αναμφισβήτητα, η ορθόδοξη εκκλησία. Τεράστιο το έργο που επιτελείται με τη λειτουργία απογευματινών σχολείων, με τις συγκεντρώσεις που πλαισιώνονται από ελληνίδες αφιερωμένες στην ιδέα της πατρίδας, με τη λειτουργία κατηχητικών σχολείων (όχι μόνο με την έννοια της θρησκευτικής κατήχησης), γενικά με ό,τι έχει σχέση με την ορθοδοξία και την Ελλάδα. Όταν οι ιερείς μετά την απόλυση της Θείας λειτουργίας κηρύττουν τον λόγο του Θεού, που είναι βαθύτατα πατριδολατρικός, οι καρδιές των απόδημων σκιρτούν και οι σκέψεις τους πετούν στις πατρικές εστίες. Είναι, χωρίς υπερβολή, συγκλονιστική η ώρα της προσέλευσης του εκκλησιάσματος για τη Θεία Κοινωνία. Γέροντες και γερόντισσες, άντρες και γυναίκες, νέοι και νέες, μικρά παιδιά με τις μανάδες τους προσέρχονται, πραγματικά «μετά φόβου πίστεως και αγάπης», με τάξη, με πειθαρχία και βαθιά κατάνυξη να μεταλάβουν των «Αχράντων μυστηρίων».
Τα παιδιά, με σταυρωμένα τα χέρια σε προσευχή, πλησιάζουν με δέος και ευλάβεια και παίρνουν τη Θεία μετάληψη. Σκέπτεται κανείς, χωρίς να το θέλει, τον θόρυβο που δημιουργείται και την αταξία που επικρατεί στις εκκλησίες της πατρίδας την ώρα της προσέλευσης για τη Θεία κοινωνία. Μακάρι, να μπορούσαμε να παραδειγματιστούμε από την ευλάβεια και την κατάνυξη των Ελλήνων της διασποράς. Φαίνεται πως οι Έλληνες κάτι που έχουν δεν το λογαριάζουν, τους γίνεται συνήθεια και δεν δίνουν την πρέπουσα σημασία. Όταν  όμως τους λείπει τότε συνειδητοποιούν την αξία του.
Μέσα σε ένα πέλαγος από ναούς αλλοθρήσκων και διαφορετικών δογμάτων, η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής παλεύει κυριολεκτικά να κρατήσει τους ορθόδοξους στην πίστη τους και να ανατάξει νέους δρόμους για τη συγκράτηση του ποιμνίου.
Ένα σημαντικό κομμάτι του Ελληνισμού έξω από τον Μητροπολιτικό χώρο, αλλά ζυμωμένο από το πάτριο χώμα, ομοούσιο και αδιαίρετο με τους «εντός των τειχών» Έλληνες, ζωντανό και ακμαίο, γεμάτο ιδέες και πνευματικότητα.

Νίκος Υφαντής

Πρωινός Λόγος