Η εκπαίδευση στην κομουνιστική Αλβανία και η κοινωνική της προέκταση

Το κείμενο που ακολουθεί, αποτελεί τμήμα εισήγησης του Δρ. Κοινωνιολογίας Δημητρόπουλου Κ. Η εισήγηση εκφωνήθηκε στις 6 Οκτωβρίου, κατά τη διάρκεια διεθνούς συνεδρίου του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με θέμα «Εκπαίδευση δια μέσου των συνόρων». Το συνέδριο διοργανώθηκε από την Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας σε συνεργασία με τις Παιδαγωγικές Σχολές της Κορυτσάς και του Μοναστηρίου.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΥΠΗΚΟΩΝ

Η εκπαίδευση την εποχή Ραμίζ Αλία, υπηρετεί απόλυτα της αρχές της εξουσίας του Κόμματος Εργασίας Αλβανίας. Στα σχολεία οι νέοι εμπεδώνουν τα δόγματά του. Τα εκπαιδευτήρια δεν αναπαράγουν τις σταθερές της κοινωνίας, ούτε εργάζονται ως προεκτάσεις της. Προσφέρουν μερικώς, εγκυκλοπαιδική μόρφωση, κυρίως όμως, παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην «διαδικασία κατασκευής ανθρώπων». Ένα σκληρό καθεστώς επιβάλει την ομοιόμορφη συμπεριφορά στηριζόμενο στην «συνήθεια ή στην βία», καθώς οι πράξεις των ανθρώπων «εξαρτώνται και από τα όσα ξέρουν».

Οι γνώσεις των υπηκόων αντλούνται από τις πληροφορίες που λαμβάνουν στα εκπαιδευτήρια. Μεταξύ τους υπάρχουν και ηθικοί κανόνες, κατάλληλοι για «το είδος του ανθρώπου που θέλει να κατασκευάσει» η εξουσία. Ο νέος άνθρωπος, παράγεται στο σχολείο, και μαθαίνει να θυσιάζει για το Κόμμα – Κράτος, ότι σε άλλες συνθήκες θα θεωρούσε αδιαπραγμάτευτη προσωπική αξία. Η ζωή του καθοδηγείται από τις «συνήθειες που εδραιώνονται στην παιδική του ηλικία».

Ο έλεγχος των όσων αναφέρθηκαν γίνεται από τα τοπικά Λαϊκά Συμβούλια. Αυτά έχουν λόγο σε όλα τα θέματα της εκπαίδευσης, τις σχέσεις και τους κώδικες συμπεριφοράς εκπαιδευομένων και εκπαιδευτικών, αλλά ακόμα και στην αναγνώριση του δικαιώματος της συνέχισης της φοίτησης σε σχολεία τεχνικής ή γενικής παιδείας, πέραν του Πρώτου Βαθμού. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως μόνον αυτός ο βαθμός της εκπαίδευσης αφορά το σύνολο της κοινωνίας.

ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ

Τα όργανα εξουσίας καθορίζουν το ποιοι μαθητές θα παραμείνουν εντός του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι γονείς αγωνιούν και αγωνίζονται ώστε τα παιδιά τους να λάβουν εκτός από τις γνώσεις και τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγγραφα. Η κτήση πτυχίων της τεχνικής ή ανώτερης εκπαίδευσης οδηγεί σε βελτίωση της κοινωνικοοικονομικής θέσης.

Για την συνέχιση των σπουδών τους, οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν μια σειρά εγγράφων. Από τα αντίστοιχα επίσημα έγγραφα συμπεραίνεται ότι μαζί με τις σχολικές επιδόσεις (απολυτήριο), συνυπολογίζεται και η στάση του μαθητή και της οικογένειάς του έναντι της Αλβανίας και του καθεστώτος της (αυτοβιογραφικό, «Χαρακτηριστικά»). Στις δύο αυτές ομάδες κριτηρίων παρεμβαίνει και η τοπική Εξουσία με το δικό της πιστοποιητικό.

Οι προϋποθέσεις απόδοσης δικαιώματος σπουδών είναι οι κάτωθι:

1.                  «Αίτηση μαθητή σε μορφή αυτοβιογραφίας.

2.                  Αντίγραφο του απολυτηρίου

3.                  Δηλώσεις εισοδημάτων

4.                  Απόφαση του Λαϊκού Συμβουλίου του χωριού που παρέχει την υποτροφία.

5.                  Χαρακτηριστικά για την πολιτική του κατάσταση»

Το Λαϊκό Συμβούλιο της περιοχής αποφασίζει με τα δικά του κριτήρια και ανακοινώνει τα ονόματα των μαθητών, που λαμβάνουν υποτροφίες. Σ’ αυτούς παρέχεται η ευκαιρία να ελπίζουν στη βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου, μέσω των σπουδών – έστω και στη δευτεροβάθμια, τεχνική ή γενική, εκπαίδευση.

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Για την Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση αναλαμβάνει το Λαϊκό Συμβούλιο της Επαρχίας, το Ενιαίο Λαϊκό Συμβούλιο. Η Εκτελεστική Επιτροπή των κατά τόπους Επαρχιακών Λαϊκών Συμβουλίων, «αποφασίζει να δοθεί το δικαίωμα εκπαίδευσης» στους υποψήφιους. Η πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι συνάρτηση των στοιχείων που αφορούν τη στάση του ίδιου του ενδιαφερόμενου, της ευρύτερης οικογένειάς του προς το κομματικοκρατικό καθεστώς και της γνώμης, επί αυτών, του τοπικού αυτοδιοικητικού οργάνου, των Κομματικών Οργανώσεων και του Σχολείου. Οι αξιωματούχοι λαμβάνουν σοβαρά υπ’ όψιν τους το παρελθόν και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισαν οι συγγενείς του ενδιαφερόμενου, το Κόμμα – Κράτος, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αυτό το τελευταίο τους αντιμετώπισε.

Τυπικά, οι αποφάσεις λαμβάνονται σύμφωνα με τις εισηγήσεις «του Τομέα Εκπαίδευσης και Πολιτισμού, της Επιτροπής των Δικαιωμάτων Φοίτησης στις Ανώτερες Σχολές, στην Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου…». Οι υποψήφιοι φοιτητές υποβάλλουν τις αιτήσεις τους για τις Σχολές της επιθυμίας τους, βασιζόμενοι και στη βαθμολογία τους στη Μέση Εκπαίδευση. Η Επιτροπή Εκπαίδευσης και Πολιτισμού θα κρίνει και θα αξιολογήσει λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις γνώμες και άλλων φορέων. Αυτές δεν αντιστοιχούν μόνον στις πληροφορίες για τις επιδόσεις κατά τη σχολική διαδρομή του υποψηφίου.

Το Επαρχιακό Λαϊκό Συμβούλιο, σαν τελικός φορέας απόδοσης του δικαιώματος σπουδών, μπορεί ενίοτε και να τροποποιήσει τις προτάσεις. Σε κάποιες – έστω και σπάνιες - περιπτώσεις μπορεί ένα όνομα που παρουσιάζεται στις αρνητικές καταστάσεις, την επόμενη χρονιά να εισέλθει στη λίστα των φοιτητών. Οι ετυμηγορίες των κατά τόπους οργάνων δεν είναι πάντα απόλυτες, όταν μάλιστα οι επεμβάσεις συγγενών με μεγάλο αξίωμα ή οι ποικίλες εκδουλεύσεις προς το Κόμμα - Κράτος συνηγορούν σ’ αυτό.

Η μεθοδολογία περιορισμού των στιγματισμένων μαθητών, γίνεται καλύτερα κατανοητή αν συνδεθεί με αυτή του συστήματος απόδοσης υποτροφιών. Στο αλβανικό εκπαιδευτικό σύστημα η μετάβαση σε κάποια ανώτερη εκπαιδευτική βαθμίδα σημαίνει και μετακίνηση για τον νέο, σε μια άλλη περιοχή. Η εκπαίδευση δεν αφορά το σύνολο των αριστούχων, έστω, νέων και ούτε είναι δημόσια[1]. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι και δωρεάν. Ο μαθητής ή ο φοιτητής πληρώνει για τη στέγασή, την τροφή, αλλά και για τα βιβλία του. Για το λόγο αυτό το Κόμμα – Κράτος παραχωρεί υποτροφίες σε αυτούς που προχωρούνε ώστε να καλύψουν τα έξοδα των σπουδών τους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το καθεστώς συνεχούς πίεσης που ασκείται και μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στοχεύει στην διάρρηξη των φυσικών αντιστάσεων των μελών της κοινωνικής ομάδας και στην πλήρη και διαρκή ποδηγέτησή της.  Η διαπαιδαγώγηση που πραγματοποιείται κατά την εποχή Ραμίζ Αλία – αλλά και όλο το διάστημα Ενβέρ Χότζα – διαμορφώνει κατευθυνόμενα άτομα που κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι ανεύθυνα και οι πράξεις τους έχουν ολέθρια αποτελέσματα για το κοινωνικό σύνολο. Τα άτομα αυτά δεν κατανοούν τις συνέπειες των πράξεων που οφείλουν να φέρουν εις πέρας, ενώ τα αποτελέσματα τους τα θεωρούν φυσικά επόμενα και σαφώς δικαιολογημένα.

Η κοινωνία οπισθοχωρεί και χάνει σχεδόν κάθε δικαίωμα στην εκπαίδευση των μελών της, εις όφελος του Κόμματος - Κράτους. Το δικαίωμα της εκπαίδευσης ανήκει αποκλειστικά στο Κόμμα – Κράτος και αυτό είναι που μετατρέπει την οικογένεια σε προέκταση της «κοινωνικοποίησης»- κρατικοποίησης, μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος.

---

[1]     Δεν είναι δημόσια υπό την έννοια ότι δεν απευθύνεται στο κοινωνικό σύνολο, δεν συμμετέχει σ’ αυτή όποιος θέλει. Βλέπε και Τριανταφυλλίδης Μ., Λεξικό της κοινής νεοελληνικής, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, Θεσσαλονίκη 1998