Οι Βορειοηπειρώτες το 1821 πολέμησαν σε όλη την Ελλάδα.

Διαχρονικά η συνεισφορά της Βορείου Ηπείρου στους αγώνες του Ελληνισμού υπήρξε σημαντικότατη. Στα αρχαία χρόνια, στα βυζαντινά και στην νεότερη και σύγχρονη ιστορία. Μεγάλο κεφάλαιο αποτελούν τα προεπαναστατικά κινήματα αλλά συγκεκριμένα στην εθνική επανάσταση του 1821 που τιμούμε σήμερα, χιλιάδες Βορειοηπειρώτες πολέμησαν εντός και εκτός της ιδιαίτερης πατρίδας τους συνεισφέροντας τα μέγιστα όπου η επανάσταση το απαιτούσε: 

Ήδη πριν την έναρξη της επανάστασης, αναγνωρίζουμε τουλάχιστον δέκα στελέχη στην Φιλική Εταιρεία: Από την Πρεμετή τους Στέφανο, Κωνσταντίνο, Αδάμ και Δούκα Δούκα, από την Χιμάρα τους Μιχαήλ Λάζαρο, Στέλιο και Πάνο Μπιτζίλη, από το Αργυρόκαστρο τους Ελευθεριάδη Βενιαμήν και Γρηγόριο Μητροπολίτη Ευρίπου (υπάρχει ολόκληρο βιβλίο με τίτλο "Γρηγόριος ο Αργυροκάστρου κι’ η επανάσταση της Εύβοιας" υπό του Φ. Μιχαλόπουλου), από την δε Μοσχόπολη τον Δημήτριο Καρελλά.

  

Κατά την έναρξη της επανάστασης στην Μολδοβλαχία, στις τάξεις του "Ιερού Λόχου" έχουμε την συμμετοχή του σώματος του Αναστασίου Αργυροκαστρίτη ενώ το σώμα του Αθανασίου Σπύρου από το Βούνο Χιμάρας θυσιάστηκε σύσσωμο στο ολοκαύτωμα της Μονής Σέκου.

Ο Ευάγγελος Ζάππας από το Λάμποβο διακρίνεται ως πρωτοπαλίκαρο του Μάρκου Μπότσαρη και μετά τον θάνατό του συμμετέχει στις κυριώτερες μάχες της Στερεάς Ελλάδας για να μεταναστεύσει μετά στην Μολδοβλαχία όπου πλούτισε για να γίνει μεγάλος εθνικός ευεργέτης.

Ο Σπύρος Μήλιος μαζί με τον αδερφό του Ζάχο, με 250 Χιμαραίους συμμετέχει στην υπεράσπιση του Μεσολλογίου, την μάχη της Αράχωβας το Κερατσίνι πλάι στον Καραϊσκάκη κ.α.

Ο Κώστας Λαγουμιτζής (προσονύμιο επειδή ετοίμαζε τα λαγούμια για ανατινάξεις) από το Τεπελένι για τον οποίον γράφει ο Μακρυγιάννης "στο Μεσολόγγι και παντού ο γενναίος αυτός άντρας θάματα έχει κάνει"

Ο Κώστας Χαρμοβίτης από το Τεπελένι με τους 150 άνδρες του στο Μεσολόγγι.

Ο Κώστας Παλάσκας από την Πρεμετή διακρίνεται ως οπλαρχηγός ιππικού στον Ιερό Λόχο στο Δραγατσάνη και αλλού, ακολουθεί τον Χατζη-Μιχάλη Νταλιάνη στην Κρήτη όπου θυσιάστηκε με τους συναγωνιστές του.

Ο Χατζη-Μιχάλης Νταλιάνης, πιθανώς από την Πρεμετή (ή τους Βουλιαράτες Δρόπολης) σφραγίζει την προσφορά του στην επανάσταση όταν με τους 350 περίπου άνδρες του θυσιάζεται στο Φραγκοκάστελο της Κρήτης. Η ιστορία τους και ιστορική θυσία είναι σήμερα γνωστή μέσα από το φαινόμενο των "Δροσουλιτών" που κατά τους Κρητικούς είναι οι στρατιώτες του Νταλιάνη.

Από τους πίνακες τις επανάστασης έχουμε στελέχη του αγώνα καταγώμενα από την Βόρειο Ήπειρο:

Χιμάρα 57, Χόρμοβο 39, Κορυτσά 32, Αργυρόκαστρο 30, Πρεμετή 13, Κολωνία 12, και γενικά από την Βόρειο Ήπειρο άλλοι 25. Προφανώς χιλιάδες είναι οι απλοί στρατιώτες που πολέμησαν για την απελευθέρωση της Ελλάδος, στην Βόρειο Ήπειρο και αλλού. 

Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια και την συμβολή των Βορειοηπειρωτών μετά τον αγώνα στην στήριξη του νέου ελληνικού κράτους μέσω των ευεργεσιών των Ζωγράφου, Μπάγκα, Αρσάκη, Ζάππα κ.α.

Καλό είναι να γνωρίζουμε τους προγόνους μας και κάποια στιγμή να ασχοληθούμε σοβαρά με τα ιστορικά μας πρόσωπα.