Ευάγγελος Ζάππας, 145 χρόνια μετα απο το θανατό του, στο σπίτι του στο Λάμποβο Αργυροκάστρου

του Θοδωρή Ασβεστόπουλου

Το Σάββατο 19 Ιουνίου συμπληρώθηκαν 145 χρόνια από την εκδημία του μεγάλου Εθνικού

Ήρωα και Ευεργέτη Ευαγγέλη Ζάππα. Η ημερομηνία αυτή αποτελέσε αφορμή να τελεστεί επιμνημόσυνη δέηση για πρώτη φορά, μετά από πολλές δεκαετίες, στον τόπο καταγωγής του, το Λάμποβο του Ζάππα, στα όρια των νομών Αργυροκάστρου και Τεπελενίου. Στο μνημόσυνο που πραγματοποίηθηκε στην ανακαινισμένη εκκλησία του χωριού, την Υπαπαντή του Κυρίου, παραβρέθηκαν μέλη του μοναδικού κλάδου της οικογένειας των Ζαππαίων που διαμένει στο Αργυρόκαστρο καθώς και εκδρομείς από την Αθήνα, τα Ιωάννινα και την Πελοπόνησσο.

Μετά το πέρας του μνημοσύνου, εψάλη τρισάγιο στο μνήμα όπου αναπαύονται τα σώματα των Ευεργετών Ευάγγελου και Κωνσταντίνου Ζάππα (οι κεφαλές βρίσκονται στο Ζάππειο Μέγαρο στην Αθήνα), για να αναγνωσθεί στη συνέχεια σύντομο βιογραφικό του Ευαγγέλη Ζάππα από μαθητή, μέλος της οικογένειας.

Έπειτα ο κος Αλέξης Ζάππας απηύθυνε τον ακόλουθο χαιρετισμό:

«Καλωσορίζουμε τους φιλοξενούμενους που ήρθαν από την Ελλάδα και με την παρουσία τους μας τιμούν σε αυτή την επέτειο. Είναι μεγάλη τιμή για μας ότι καταγόμαστε από την οικογένεια στην οποία ανήκε και ο Ευαγγέλης Ζάππας που ήθελε αρχικά να δει τον τόπο του ελεύθερο απ’ τους Τούρκους και γι’ αυτό πολέμησε εναντίον τους. Ήταν άνθρωπος εργατικός, αγωνιστικός και έγινε μεγάλος επιχειρηματίας με μεγάλη καρδιά, αφού με την περιουσία που απέκτησε δεν ενδιαφέρθηκε μόνο για τον εαυτό του, αλλά προσέφερε πολλά τόσο στη γεννέτειρα του, όσο και στις χώρες που εργάστηκε.

Ήταν ένας μεγάλος φιλάνθρωπος για τον οποίο οι κάτοικοι του χωριού αυτού πρέπει να καμαρώνουν και να τιμούν τη μνήμη του. Εμείς εδώ ως οικογένεια αλλά και ως κοινότητα, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, πρέπει να μνημονεύουμε το άξιο αυτό τέκνο του Λαμπόβου που είχε πάντα ως στόχο του την πρόοδο της κοινωνίας.

Εύχομαι στην επόμενη επέτειο να είμαστε περισσότεροι».

Χρόνιο αίτημα της σύγχρονης οικογένειας των Ζαππαίων που διαμένει στο Αργυρόκαστρο αλλά και των κατοίκων του Λαμπόβου είναι να ενδιαφερθεί άμεσα και ενεργά η Ζάππειος Επιτροπή και κάθε αρμόδιος φορέας για το ερειπωμένο αρχοντικό μέγαρο των Εθνικών Ευεργετών αλλά και για το χωριό. Μόνο έτσι θα καταστεί δυνατόν να γίνουν σημαντικές παρεμβάσεις και έργα υποδομής που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιοχής, με σκοπό τη διάσωση και προβολή της πολιτιστικής και εθνικής κληρονομιάς.

Ποιος ήταν ο Ευάγγελος (ή Ευαγγέλης) Ζάππας:

Γεννήθηκε στο χωριό Λάμποβο (του Ζάππα) στη Βόρειο Ήπειρο το 1800. Ήταν ο νεότερος γιος του Βασίλη Ζάππα, έμπορος από τους σημαντικούς της περιοχής και της Σωτηρίας, το γένος Μέξη. Το χωριό ανήκε στην επαρχία Τεπελενίου, πατρίδα του Αλή Πασά. Ο Ευαγγέλης, σε ηλικία 13 ετών, στρατολογήθηκε απ’ τον Αλή Πασά και στάλθηκε φρουρός σε ένα φρούριο κοντά στα Γιάννενα. Με τη συμμαχία των Σουλιωτών με τον Αλή, ο Ζάππας βρέθηκε στο στρατόπεδο του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων το 1821 και τέθηκε υπό τις διαταγές του Μάρκου Μπότσαρη. Έγινε, μάλιστα, υπασπιστής και τον ακολούθησε. Μετά το θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη, ο πολέμησε με τον Κωνσταντίνο Μπότσαρη, αδερφό του ήρωα, και στη συνέχεια με τον στρατηγό Νικόλαο Ζέρβα, τον Λάμπρο Βέικο, τον Γκούρα, και συναγωνιστές τον Μακρυγιάννη, τον Νοταρά και τον Πανουργιά. Το 1824, έγινε ταξίαρχος και διοίκησε τα Βλαχοχώρια των Σαλώνων. Σύμφωνα με άλλες πηγές, πολέμησε με τον Καραϊσκάκη, τον Κολοκοτρώνη και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Στο τέλος της Επανάστασης αρνείται την χρηματική αποζημίωση για τους αγωνιστές και μεταναστεύει στο Βουκουρέστι το 1831. Η περιοχή αυτή των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών είχε την περίοδο εκείνη μεγάλη ελληνική παράδοση, από την εποχή που η Υψηλή Πύλη διόριζε Φαναριώτες στις διοικητικές θέσεις. Ο Ζάππας εγκαταστάθηκε στη Βλαχία, όπου η κοινωνικοοικονομική δομή της περιοχής χαρακτηριζόταν από την ισχνότητα αστικών κέντρων και τα μεγάλα κτήματα και εντάχθηκε στην τοπική κοινωνία χρησιμοποιώντας ένα εκλεπτυσμένο σύστημα δημοσίων σχέσεων. Φρόντισε να εξοικειωθεί με τους άρχοντες και τους ηγούμενους των ελληνικών μοναστηριών οι οποίοι διαχειρίζονταν τα μοναστηριακά κτήματα, ακολουθώντας την τακτική και άλλων Ελλήνων, σύμφωνα με την οποία νοίκιασε και εκμεταλλεύτηκε μοναστηριακά κτήματα στην περιοχή της Γιαλόμιτζας, κοντά στο Βουκουρέστι. Σε τρεις περίπου δεκαετίες απέκτησε τεράστια περιουσία και αντίστοιχα εισοδήματα. Με τη μακροχρόνια απουσία του απ' την Ελλάδα και το ρίζωμα του στη βλαχική κοινωνία ο Ευαγέλλης απέκτησε τη θέληση να ευεργετήσει και την Ελλάδα και τη Βλαχία.

Ο κύριος αποδέκτης των ευεργεσιών του ήταν φυσικά η Ελλάδα, με την πιο εντυπωσιακή εκδήλωση της προσφοράς του να είναι το εγχείρημα αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων.

Το 1856 έγραψε στο βασιλιά Όθωνα προσφέροντας 400 μερίσματα της Εθνικής Ατμοπλοΐας ώστε τα κέρδη να χρησιμοποιηθούν για την ίδρυση των Ολυμπιακών Αγώνων και για τα βραβεία των νικητών.

Ο Ευάγγελος Ζάππας, μαζί με τον εξάδελφό του Κωνσταντίνο Ζάππα τιμούνται ως εθνικοί ευεργέτες από το 1859, όταν ιδρύθηκαν τα "Νέα Ολύμπια", έκθεση γεωργική, τεχνική και βιομηχανική που ορίστηκε να πραγματοποιούνται ανά τετραετία, ενώ την ίδια χρονιά κατάφερε να αναβιώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε μια πλατεία της Αθήνας.

Στη διαθήκη του άφηνε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, με το οποίο χρηματοδότησε τους αγώνες του 1870 και 1875 που πραγματοποιήθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο που επίσης αναστύλωσε. Οι Ζάππειοι αγώνες του 1859, 1870 και 1875 ήταν επίσης διεθνείς αφού συμμετείχαν αθλητές από την Ελλάδα και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο Ευαγγέλης Ζάππας αναβιώνοντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες για πρώτη φορά από την Αρχαιότητα, έθεσε τη βάση για τους μεγάλους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, από το βαρώνο Πιέρ ντε Κουμπερτέν και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή που ιδρύθηκε το 1894. Χρηματοδότησε επίσης τη δημιουργία του Μεγάρου που φέρει το όνομα του, το Ζάππειο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τους αγώνες ξιφασκίας στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896 και ως κέντρο τύπου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, ενώ παραμένει έως σήμερα κεντρικός εκθεσιακός χώρος.

Το 1863 προσβλήθηκε από ψυχική νόσο.

Ο Ευαγγέλης Ζάππας πέθανε στις 19 Ιουνίου του 1865 στο Μπροστένι, και ο ξάδερφος του Κωνσταντίνος (ο οποίος διαχειρίστηκε μετά θάνατον την περιουσία του σύμφωνα με τη διαθήκη του) στις 20 Ιανουαρίου του 1892 στο Μάντον της Γαλλίας. Ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας τους το διέθεσαν για κοινωφελείς και εθνικούς σκοπούς στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, όπου ίδρυσαν εκπαιδευτήρια στο Λάμποβο, την Πρεμετή, τη Νίβανη, το Δέλβινο και τη Δρόβιανη, ενώ μέχρι και σήμερα λειτουργεί το Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Κωνσταντινούπολη.