Απόστολος Παύλος για τη συνείδηση

Το αποστολικό ανάγνωσμα που θα ακουστεί αύριο (Β΄ ΜΑΤΘΑΙΟΥ Ρωμ. Β΄ 10-16)

Ερμηνεία του Ι.ΑΚΡΙΤΑ

Μεστό θείων νοημάτων το Αποστολικό ανάγνωσμα της Β΄ Κυριακής του Ματθαίου, ευλογημένοι αδελφοί. Ο κήρυκας της οικουμένης, γράφει από την Κόρινθο προς τους πιστούς της Ρώμης και τους εκθέτει τις κεντρικές γραμμές του Χριστιανικού κηρύγματος.Στην περικοπή αυτή που θα ακούσουμε στους ναούς μας, αναπτύσσει μεταξύ των άλλων και ιδιαίτερο λόγο για την συνείδηση. Για το δώρο αυτό του Θεού, το οποίο όταν λειτουργεί σωστά, οδηγεί τον άνθρωπο στην οδό του Χριστού. Αλλ’ ας δούμε σε σύγχρονη μετάφραση τους στίχους του Αποστολικού κειμένου, και στη συνέχεια θα σταθούμε στο μεγάλο κεφάλαιο της συνειδήσεως: 

«10. Δόξα, τιμή και ειρήνη προσμένουν όποιον κάνει το καλό. Πρώτα τον Ιουδαίο αλλά και τον Εθνικό. 11. Γιατί ο Θεός δεν κάνει διακρίσεις. 12. Έτσι, λοιπόν, όσοι αμάρτησαν χωρίς να ξέρουν το νόμο του Θεού, θα καταδικαστούν όχι με κριτήριο το νόμο. Κι από την άλλη, όσοι αμάρτησαν γνωρίζοντας το νόμο, θα καταδικαστούν με κριτήριο το νόμο. 13.  Γιατί στο θεϊκό δικαστήριο δεν δικαιώνονται όσοι άκουσαν απλώς το νόμο, αλλά μόνο όσοι τον τήρησαν. 14. Όσο για τ’ άλλα Έθνη, που δεν γνωρίζουν τον νόμο, πολλές φορές κάνουν από μόνοι τους αυτό που απαιτεί ο νόμος. Αυτό δείχνει πως, αν και δεν τους δόθηκε ο νόμος, μέσα τους υπάρχει νόμος. 15. Η διαγωγή τους φανερώνει πως οι εντολές του νόμου είναι γραμμένες στις καρδιές τους, και σ’ αυτό συμφωνεί και η συνείδησή τους, που η φωνή της τους τύπτει ή τους επαινεί, ανάλογα με τη διαγωγή τους. 16. Όλα αυτά θα γίνουν την ημέρα που ο Θεός θα κρίνει διά του Ιησού Χριστού τις κρυφές σκέψεις των ανθρώπων, όπως λέει το ευαγγέλιό μου» (Ρωμ. Β΄ 10-16).

Ξεκάθαρος λοιπόν ο λόγος του Θεού. Ουδεμία επιδέχεται αμφισβήτηση. Η συνείδησις είναι η φωνή του Θεού, που δίνει την ικανότητα στον άνθρωπο να κρίνει αυτός περί των σκέψεων, των επιθυμιών, των διαθέσεων και πράξεών του. Είναι η μοναδική δωρεά του Θεού στο ωραιότερο εκ των δημιουργημάτων του, κατά την οποία δωρεά, ο βασιλεύς της όλης δημιουργίας, ο άνθρωπος δηλαδή, μπορεί να κρίνει το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο, την απαστράπτουσα αλήθεια από το ζοφερό ψεύδος.

Βεβαίως, όπως είναι γνωστό, η συνείδησις είναι κάτι το δυναμικό. Μπορεί να αναπτυχθεί ή να ατροφήσει. Υπάρχουν διαβαθμίσεις στην έκτασή της και στην οξύτητά της, που μπορεί να ξεκινήσει από την λεπτή λεγομένη συνείδηση, κατά την οποία ο πνευματικός άνθρωπος αισθάνεται όσα ο πολύς κόσμος δεν μπορεί να αντιληφθεί, αλλά και να φθάσει έως και την πορωμένη, αλλοίμονο, συνείδηση. Την ακραία μορφή αυτής της αρνητικής συνειδήσεως, κατά την οποία αυτός που την έχει καταντήσει έτσι, μπορεί να φτάσει να ενεργεί ανενόχλητος, πράξεις οι οποίες τον υποβιβάζουν πιο κάτω και από αυτά τα άλογα κτήνη.

Υπάρχει η «ευρεία», η «στενή», η «περιδεής», η «ελαστική», ακόμα και αυτή η «φαρισαϊκή» λεγομένη συνείδησις.

Την κατάσταση δε της συνειδήσεως που έχει νεκρωθεί και δεν ελέγχει την θλιβερή ψυχική κατάσταση, περιγράφει πολύ δραματικά ο Προφητάναξ Δαυίδ στον ΜΗ΄ Ψαλμό του «άνθρωπος εν τιμή ων ού συνήκε, παρασυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ανοήτοις και ωμοιώθη αυτοίς».  

Πόσο πράγματι είναι ανάγκη να ερευνήσουμε ο καθένας τα βάθη του εσωτερικού μας κόσμου ώστε να ελέγξουμε αν το «όργανο» αυτό της ψυχής,  βρίσκεται στα επίπεδα που θα πρέπει, για να λειτουργεί σωστά;

Και αφού έτσι έχουν τα πράγματα, μπορεί τώρα ο καθένας να φανταστεί σε τι κατάσταση, από κάθε άποψη, βρίσκεται ο «χριστιανός» όταν, ενώ στους εθνικούς  «ενδείκνυται το έργον του νόμου γραπτόν εν ταις καρδίαις αυτών»(στ. 15), αντιθέτως, στον ίδιο τον «πιστό» η εν γένει πολιτεία του, αποδεικνύει πως η ζωή του είναι άκρως αντίθετη με αυτό το πανάγιον θέλημα του Θεού. Τούτο δε συμβαίνει ακριβώς, διότι έχασε την επαφή του με τον σωτήριο συνειδησιακό του έλεγχο.

Τι να πούμε επίσης για το ότι στο προσκήνιο της ιστορίας, παρουσιάζονται Έθνη τα οποία επισήμως μεν δεν γνώρισαν των Χριστό, παρ’ όλα αυτά όμως «φύσει τα του νόμου ποιεί»; Εξ’ αντιθέτου δε, Έθνη με παράδοση και ιστορία χριστιανική, νομοθετούν κατά τέτοιο τρόπο που το μόνο που αποδεικνύουν είναι ότι οι νομοθέτες και οι ανεχόμενοι αυτούς πολίτες, έχουν «καυτηριασμένη την συνείδησή τους» (Α΄ Τιμ. δ΄2).

Τώρα, εάν συμβαίνει να υφίστανται και περιπτώσεις κατά τις οποίες, πρόσωπα, που λόγω της θέσεώς τους, ως φρυκτωροί,  δηλ. καλλιεργητές και αφυπνιστές συνειδήσεων που χρειάζεται να είναι, καταντούν κονφορμιστές, με αποτέλεσμα να προσφέρουν «μαξιλαράκια» στις ένοχες συνειδήσεις, τούτο, το μόνο που αποδεικνύει στην πράξη είναι η απόλυτη ανάγκη στο να λειτουργεί σωστά ο έλεγχος αυτής της καθαρής συνειδήσεως.

Της συνειδήσεως που εκφράζεται με ζωντανό και αυθεντικό λόγο ο οποίος, στους μεν αγωνιστές που βιώνουν την πίστη ηχεί ως «ουράνια αρμονία», αντιθέτως σ’ όσους έχουν σχέση με οτιδήποτε αντιχριστιανικό, εισπράτεται ως «βροντή». (Εννοείται ότι για να ακουστεί ο λόγος του ιθύνοντος ως βροντή, θα πρέπει πρώτα η ίδια του η ζωή να λάμπει ως αστραπή). Και φυσικά, τα παραπάνω ισχύουν για όλους τους τομείς και σ’ όλα τα επίπεδα της ζωής. Από την οικογενειακή δηλ. ζωή και το σχολείο, έως και τις υψηλότατες κορυφές της πολιτείας, αλλά και αυτής της Εκκλησίας. Κυρίως θα πρέπει να ισχύουν αυτά για τον χώρο της τελευταίας.

Αναμφιβόλως θα βρισκόταν κανείς εκτός πραγματικότητας εάν δεν δεχόταν ότι και το σημερινό κατάντημα, σε όλους τους τομείς της κοινωνίας μας, έχει επέλθει διότι όλοι μας έχουμε στείλει την συνείδηση σε «μόνιμες διακοπές».

Αδελφοί μου, δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να μεταβάλλεται το φως σε σκοτάδι και κατ’ επέκτασιν το αλάτι να χάνει την αλιστική του ιδιότητα. Και δεν υπάρχει χειρότερο κατάντημα, από το να θωπεύει κανείς κοιμισμένες συνειδήσεις, για να μη ξυπνήσει μαζί μ’ αυτές και η υπνώττουσα δική του. Πιο απλά, τίποτε άλλο δεν κάνει τόσο μεγάλο κακό στην κοινωνία από το να αρνούμαστε ν’ ακούμε και να προσαρμοζόμαστε στην καθάρια φωνή που έχει εμφυτεύσει μέσα στην καρδιά μας ο Δημιουργός. Και οπωσδήποτε, τίποτε άλλο δεν μας διασφαλίζει τόσο, όσο το να συμπεριφερόμαστε με τις υποδείξεις της φωτισμένης Ορθοδόξου Χριστιανικής συνειδήσεώς μας.

Αυτό λοιπόν πρέπει να είναι το καθήκον μας που εν προκειμένω παρουσιάζει δύο όψεις. α) Να φροντίζουμε για τον επιπλέον διαφωτισμό της συνειδήσεως μέσω του αγώνος και της συνειδητής μυστηριακής ζωής και β) να συμμορφωνόμαστε προς τις υποδείξεις αυτής της φωνής, έστω κι αν χρειάζεται να τα χαλάσουμε με τον κόσμο ή να έρθουμε σε ρήξη με πρόσωπα τα οποία αποχρωματίζουν και αποδυναμώνουν την ορθή αντίληψη περί Χριστιανικής συνειδήσεως. Με ανθρώπους δηλ. που εκφέρουν κηρύγματα και υποδεικνύουν τρόπους ζωής που φαντάζουν καινούργιοι, πλην όμως είναι παλαιωμένοι και συνάμα πλανεμένοι και με απόλυτη ακρίβεια οδηγούν στην καταστροφή.

Προσοχή το λοιπόν, άγρυπνη προσοχή και ταυτοχρόνως, καταξιωμένος Ευαγγελικός τρόπος ζωής, διότι επιτέλους, έρχεται ημέρα κατά την οποία «κρινεί ο Θεός τα κρυπτά των ανθρώπων κατά το Ευαγγέλιο  δια Ιησού Χριστού» (στ. 16).

Αμήν.